Hürriyet Kampüs ekibi, “Seçimlere az kala, herkes sandık başına!” dedi ve son yıllarda, seçimlerin en popüler sivil toplum kuruluşu Oy ve Ötesi’yle konuştu. İşte bu ropörtaj ve “Oy ve Ötesi” hakkında merak ettikleriniz. Oy ve Ötesi kimdir? Tamamen gönüllü ve bağımsız sekiz arkadaş olarak yola çıkıp dört ayda şeffaf ve demokratik seçim bilincinin yerleşmesini isteyen …
Oy ve Ötesi Hakkında Bilmek İstediğiniz Herşey
Hürriyet Kampüs ekibi, “Seçimlere az kala, herkes sandık başına!” dedi ve son yıllarda, seçimlerin en popüler sivil toplum kuruluşu Oy ve Ötesi’yle konuştu. İşte bu ropörtaj ve “Oy ve Ötesi” hakkında merak ettikleriniz.
Oy ve Ötesi kimdir?
Tamamen gönüllü ve bağımsız sekiz arkadaş olarak yola çıkıp dört ayda şeffaf ve demokratik seçim bilincinin yerleşmesini isteyen 30.000’in üzerinde gönüllüden oluşan bir platforma dönüştük. 24 Nisan 2014 tarihinden itibaren dernek olarak faaliyetlerimizi sürdürüyoruz!
4 seçimdir Oy ve Ötesi hayatımızda, ilk günden bu yana neler değişti?
30 Mart seçimlerinde bir platformken, 2014 Nisan’ında resmi dernek statüsü kazandık. Daha da önemlisi yola çıktığımızda bir avuç insandık, şimdi bizimle en az bir seçimde çalışmış 100.000’den fazla gönüllümüz var.
1 Kasım için başvurular nasıl?
Şu an 46.000 gönüllüyüz! (30.10.2015 tarihinde açıklanan güncel rakam 65.000‘e yaklaşmıştır) Seçime kadar aynı hızda devam etmesini umuyoruz. Sivil toplum gün geçtikçe hareket kazanıyor. Zaten sloganlarımızdan biri de, “Oy ve Ötesi Harekete Geçmektir.” Artık, “İnanç, görüş ne olursa olsun; tarafsız bir şekilde birlik olmanın vaktidir” diyoruz. Böyle düşünen on binlerce kişidir Oy ve Ötesi…
Müşahit nedir?
Müşahit, seçim günü sandıkbaşı işlemleri (sabah sandık kurulunun hazırlıklarından başlayıp, gün sonunda oyların sayımı ve ilçe seçim kuruluna teslimine kadar) gözlemleyerek yasalara uygun şekilde ilerlendiğinden emin olma hakkına sahip kişidir. Bu hakka sahip olduğunu gösteren bir parti ya da bağımsız aday müşahit kartı taşır.
Müşahit olma konusunda üniversite öğrencilerinden katılım ne durumda?
Üniversitelilerden katılım az maalesef. Bunun nedenini çözemiyoruz. Bundan 2 yıl önce üniversiteliler sivil toplum hareketlerinde çok daha aktifti aslında.
Her seçimde biri oyunun fotoğrafını sosyal medyada paylaşıyor ve sonra çığ gibi oyun iptal olacağıyla ilgili yorumlar büyüyor. Kullandığınız oyun fotoğrafını çekip sosyal medyada paylaştığınızda oyun iptal olması gibi bir şey var mı gerçekten?
298 sayılı Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun’un 92. maddesinin ikinci fıkrası uyarınca “Görüntü kaydedici cihazlarla kapalı oy verme yerine girilmesi yasaktır ve bu tür cihazların, oy verme yerine girilmeden önce kapatılarak sandık kurulu başkanına teslim edilmesi gerekmektedir.” Yani yasa çok net. Oy verme yerine görüntü kaydedici cihazla girilmesi kanunda kesin olarak yasaklandığından, görüntü kaydedici cihazı teslim etmeyen seçmene oy kullandırılmaz ve bu konuda her türlü tedbiri almaya adı geçen kanunun 82. maddesi uyarınca sandık kurulu başkanı yetkilidir.
Son seçimde, bazı görevliler gelip Oy ve Ötesi’nin yasal olmadığını ve sınıflardan çıkmalarını söyledi. Böyle bir durumla karşı karşıya kaldığımızda, ne söylemeliyiz?
Oy ve Ötesi gönüllüleri, siyasi partilerden temin edilen müşahit kartlarını kullanmakta ve siyasi parti müşahidi olarak sandık başında bulunmaktadır. 298 sayılı Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun madde 82/2 ve Yüksek Seçim Kurulu’nun yayımladığı 135 sayılı Genelge madde 19 uyarınca siyasi parti müşahitleri sandık çevresinde (sandık kurulunun görev yaptığı yer merkez olmak üzere 15 metre yarıçaplı çevre) bulunma hakkına sahip olduğundan, söz konusu uygulama kanuna ve genelgeye açıkça aykırıdır. Gönüllülerimiz böyle bir durumla karşılaştıkları zaman, ilgili kanun ve genelge maddelerine atıfta bulunarak tüm seçim sürecini müşahit olarak gözlemleme hakkına sahip olduklarını sandık kurulu başkanına hatırlatmalıdır.
Bugüne kadar oy ve ötesi sayesinde fark edilen hatalar oldu ve düzeltildi mi?
Tabii ki. Geçtiğimiz haftalarda 7 Haziran Seçim Değerlendirmesi raporumuzu yayınladık ve çok sık karşılaşılan bazı sorunlar olduğunu (engelli, yaşlı veya okuryazar olmayan seçmenlerin oy kullanması esnasında usule uygun olmayan şekilde refakat edilmesi gibi) tespit ettik. Seçim sonrası geri bildirim anketine katılan gönüllülerimizin aktardıkları deneyimler, sandık başında mevzuatı bilen, donanımlı müşahitler olduğunda, istemeden de olsa yapılan pek çok hatanın önüne geçildiğini gösteriyor. Gönüllülerin %48’i usul hatalarına itirazda bulunmuş ve itirazları kabul görmüştür.
Sandık başında olmak, demek ki gerçekten etkili. Peki ilgilenenler müşahit eğitimlerini nerden takip edilebilir?
Eğitimlerimizi web sitemizde “eğitim takvimi” sekmesi altında bulabilirler. Eğitim takvimimiz sürekli güncelleniyor. 1 Kasım seçimleri için hedef eğitim sayımız 250.
Her ilde eğitim veriyor musunuz?
Evet, her gönüllümüzün yüz yüze eğitime katılması bizim için çok önemli.
Müşahitlik eğitimleri ne kadar sürüyor?
Bir sinema filmi kadar; 2 saate çok kapsamlı bir eğitimi sığdırıyoruz.
Muhteşem. Peki, Oy ve Ötesi’nin hedefi nedir?
Hedefimiz; seçimlerin yasalara uygun, şeffaf ve adil olmasına katkıda bulunmak ve bunu yaparken de aktif sivil toplum kültürünü yerleştirmek, demokratik değerlere sahip çıkmak diyebiliriz.
Oy ve Ötesi gönüllülerinin hakları ve sorumlulukları neler?
Oy ve Ötesi gönüllüsü seçmenin, yani toplumun menfaatini gözeterek seçimlerin tamamen adil ve yasalara uygun ilerlediğinden emin olmak için orada bulunur. Sabah sandık kurulunun hazırlıklara başladığı andan itibaren seçim gününün her noktasında yasalara uygun ilerlendiğinden emin olmak için gözlemcilik yapar, uygun ilerlenmediği noktalarda müdahele ederek yasal itiraz hakkını kullanabilir. Oylar sayıldıktan sonra da sandık sonuç tutanağının ıslak imzalı bir nüshasını alma hakkına sahiptir. Gönüllülerimiz bu ıslak imzalı tutanakları bize iletir, ve bu sayede T3 adını verdiğimiz Türkiye Tutanak Teyit sistemimiz aracılığı ile tutanakları resmi sonuçlar ile karşılaştırarak seçimin her noktasını şeffaf hale getirir.
“Ben yapamam” diye düşünüp çekinenlere ne önerirsiniz?
Gönüllülerimiz orada yasal haklarını kullanarak gözlemci oluyor, herkesin hakkına sahip çıkıyor. Her binada kendilerinin yanı sıra diğer gönüllülerimiz ve onlara ihtiyaç duymaları halinde telefonla ya da bizzat binada bulunarak destek verecek diğer gönüllülerimiz ve gönüllü avukatlarımız var. Oy ve Ötesi gönüllüsü hiç bir zaman yalnız kalmıyor. Eş ve dosttan takım yaparak kayıt olmak ve sürece takım halinde şahit olmak da çok keyifli. 3 seçimdir gözlemcilik yapan gönüllülerimiz var. Onlar arkadaşlarından takımlar kurup bir binaya arkadaş topluluğu olarak sahip çıkabiliyorlar.
Oy ve Ötesi’nde profesyonel olarak çalışıp iş yükünü sırtlayan var mı? Kaç kişiler?
Bölge ve ilçe sorumlularımızla beraber 200 kişilik bir koordinasyon ekibi var. Herkes eşit yük sırtlıyor. Bu kişilerden sadece 3’ü maaşlı çalışıyor. Geri kalanımız gönüllü olarak çalışıyoruz.
Bir parti gözetmeni olarak seçimde görev almak ile OveO’dan gözlemci olmak arasında nasıl bir fark var?
Oy ve Ötesi gözlemcisi seçmenin iradesine sahip çıkar, siyasi partiden taraf değil tarafsız ve bağımsızdır.
7 Haziran genel seçimleri sonrasında 3813 gönüllümüz tarafından cevaplanan ilgili anket soruları uyarınca, en sık karşılaşılan üç sorun sırasıyla;
- Engelli veya okur yazar olmayan vatandaşların oy kullanma süreçlerinde sıkıntıların yaşanması
- 142 belgesinin kullanımıyla ilgili yorum hataları ve belirsizlikler
- Sandık çevresinde yetkisiz kişilerin bulunması
Gönüllü katılımcı profili
- %51 kadın – %49 erkek
- 31-38 yaş arası %40
- 18-30 yaş %37
- 46-60 yaş %21
- 61 yaş üzeri %2
Seçimlerde yapılabilecek bir usulsüzlük seçim sonuçlarını ne kadar etkiler?
Bir sandıktan çıkan 3 oy, o sandığın %1’ine denk gelir, ki 1 oyda dahi olası bir hatanın önüne geçilmesi, o sandıktaki seçim sonucuna %1 etki etmektedir. Her seçimde olduğu gibi bu seçimde de küçük farkların büyük neticeleri olacak. Dolayısıyla her sandıkta 3 oyda yapılma ihtimali olan olası bir usul hatasından caydırmak büyük bir fark yaratabilir.
